Patron

Św. Bartłomiej – Apostoł i Męczennik

Kim jest patron?

Patronem naszego kościoła jest św. Bartłomiej Apostoł. Patron to zazwyczaj jakaś święta osoba, której opiece i wstawiennictwu powierza się konkretne miejsce, grupę ludzi czy też jednego człowieka. Przez pośrednictwo patrona modlimy się do Pana Boga, prosimy też samego patrona o to, by nami się opiekował. Poza tym przypatrujemy się jego życiu i słowom, by brać z niego (niej) przykład wierności i oddania się z ufnością Bogu.

Nasz patron – co o nim mówi Biblia?

Jest nim św. Bartłomiej Apostoł. W Piśmie Świętym spotykamy dwa imiona odnoszące się do tej samej osoby. To Bartłomiej oraz Natanael. Bartłomiej w języku aramejskim oznacza tyle, co syn Talmaja (tak podają Ewangeliści Mateusz, Marek i Łukasz). Zaś Natanael znaczy Bóg dał – to imię podaje tylko św. Jan Ewangelista. Wiele przesłanek wskazuje na to, że w Biblii jest to ta sama osoba.
W Piśmie Świętym mamy bardzo mało wspomnień o patronie naszej parafii. W zasadzie, poza tzw. katalogami Apostołów (wykaz imienny najbliższego grona uczniów Jezusa Chrystusa), Natanael jest wspomniany tylko dwa razy i to w Ewangelii według św. Jana. W pierwszej wzmiance Bartłomiej jest ukazany jako przyjaciel Filipa Apostoła. Tenże Filip przyprowadził Natanaela do Jezusa, by pokazać mu, że to On jest właśnie wyczekiwanym Mesjaszem. Po krótkiej, acz interesującej wymianie zdań pomiędzy Jezusem a Bartłomiejem, ten ostatni wyznał wiarę, że stojący przed nim Jezus z Nazaretu jest Synem Bożym i Królem Izraela. Odtąd Natanael stał się uczniem i towarzyszem Jezusa. Po raz drugi Jan Apostoł napisał o Bartłomieju, że wraz z kilkoma innymi uczniami uczestniczył w spotkaniu ze Zmartwychwstałym Jezusem nad Jeziorem Galilejskim po cudownym połowie ryb.

Skąd wiemy więcej o Bartłomieju?

Więcej danych o Bartłomieju przynosi nam Tradycja pierwszych wieków chrześcijaństwa. Informacje te są skąpe i dotyczą życia Natanaela po Wniebowstąpieniu Jezusa. Według Euzebiusza z Cezarei Palestyńskiej (jednego z pierwszych historyków Kościoła) Bartłomiej udał się w misję ewangelizacyjną do Indii, bo tam znaleziono Ewangelię według Mateusza w języku aramejskim przyniesioną rzekomo przez Bartłomieja Apostoła. Euzebiusz podając tę informację  korzysta z danych pochodzących od niejakiego Pantenusa z ok. 200 r. po Chr. Inni pisarze tamtego czasu, jak choćby św. Rufin podają, że Natanael prowadził misję chrystianizacyjną w Egipcie. Jeszcze inni twierdzili, że był też w Arabii, Azji Mniejszej oraz Mezopotamii. Jednakże wcześniejsze źródła (pochodzące sprzed III w. po Chr.) mówią, że Bartłomiej działał w Armenii. Tam nawet miał przyczynić się do nawrócenia Polimpiusza brata króla Armenii. W tym też państwie został uwięziony, ukrzyżowany i ścięty na rozkaz króla Astiegesa. Od czasu św. Izydora z Sewilli (żył w VII w. po Chr.) rozpowszechniło się przekonanie, że w czasie mąk, jakie zadawano Bartłomiejowi, miało być obdarcie go ze skóry (tak właśnie przedstawia go często ikonografia).

Kult św. Bartłomieja

Szczególnym przejawem czci i pamięci o świętych było i jest przechowywanie relikwii. Relikwie to pewne części ciała świętych bądź też rzeczy po nich zachowane. Przechowuje się je w specjalnych naczyniach liturgicznych zwanych relikwiarzami. Relikwie po Natanaelu zostały przeniesione z Armenii przez tereny dzisiejszego Iraku, Azję Mniejszą i Wyspy Liparyjskie do Benewentu (część dzisiejszych Włoch). Tam są obecne do dziś. Część relikwii cesarz Otto III przeniósł do fundowanego przez siebie kościoła w Rzymie na Wyspie Tybrowej. Stał się on patronem rzeźników, garbarzy oraz introligatorów. O kulcie wobec św. Bartłomieja świadczą liczne w średniowiecznej Europie bractwa i cechy powstałe we Florencji, Neapolu czy też Bolonii. Od VIII w. upowszechniło się obchodzenie święta ku czci apostoła 24 sierpnia. Liczne kościoły otrzymały Bartłomieja za patrona.

W Polsce kult Bartłomieja istniał już w XII w. na Śląsku. Wiemy o tym z Kroniki Galla zwanego Anonimem, który opisując napad ludzi cesarza Henryka, wspomniał o Mszy Świętej ku czci św. Bartłomieja, w której uczestniczyli ludzie Głogowa. Szczególnym nabożeństwem do Natanaela odznaczał  się Henryk Brodaty, który fundował kościoły pod wezwaniem apostoła. Imię Bartłomieja stało się jednym z imion męskich najczęściej zadawanych na chrzcie dzieciom. W Polsce obecnie jest 154 kościołów i kaplic pod wezwaniem św. Bartłomieja.

Ikonografia

W najwcześniejszych przedstawieniach Natanael był ukazywany ze zwojem bądź księgą jako atrybutem. Ale upowszechnił się kanon pochodzący ze sztuki romańskiej, wedle którego Bartłomiej malowany na obrazach ma przy sobie nóż oraz trzyma w ręku skórę. Ikonografia akcentuje tu wymiar męczeństwa w życiu i misji św. Bartłomieja. Obrazy z atrybutami jego męczeństwa malowali m. i n. Michał Anioł (fragment fresku z Kaplicy Sykstyńskiej) czy też Rembrandt. W Polsce, z pośród licznych obrazów i płaskorzeźb, na uwagę zasługuje cykl narracyjny z życia i męczeństwa Bartłomieja przedstawiony w tryptyku z Kamionki Wielkiej pochodzący z ok. 1460 r. tryptyk ten zawiera takie sceny, jak nawrócenie króla Armenii, pojmania i męczeństwa Bartłomieja oraz ścięcia.