Zarządzenie Arcybiskupa Częstochowskiego

…w sprawie sprawowania sakramentów świętych oraz organizacji pracy duszpasterskiej w ostatnich tygodniach Wielkiego Postu, w Wielkim Tygodniu i w czasie Triduum Paschalnego

             Dziękuję za zrozumienie powagi sytuacji, solidarność i odpowiedzialność, którym wykazali się nasi kapłani. Wiernym świeckim wdzięczny jestem za wyrozumiałość i współpracę w tym, byśmy mogli zminimalizować niebezpieczeństwo rozszerzania się epidemii.

             Dziękuję duchowieństwu za wykazany w tych dniach potencjał pomysłów na umożliwienie wiernym łączności z Kościołem poprzez transmisje za pośrednictwem Internetu Mszy Świętych i nabożeństw oraz różnych form rekolekcji i konferencji. Dziękuję także za dyspozycyjność, organizowanie wystawienia Najświętszego Sakramentu w ciągu dnia, udostępnianie świątyń do nawiedzenia przez wiernych oraz za specjalne i częstsze dyżury w konfesjonale, a także za zwyczajne bycie do dyspozycji swoich parafian.

             W dniu 19 marca br., na polecenie Ojca Świętego FRANCISZKA, Kongregacja kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała dekret w sprawie sprawowania Triduum Paschalnego w miejscach dotkniętych epidemią. Dnia 21 marca br. Prezydium Konferencji Episkopatu Polski wystosowała wskazania dla biskupów odnośnie do sprawowania czynności liturgicznych w najbliższych tygodniach.

 W oparciu o oba dokumenty, biorąc pod uwagę obecną sytuację epidemiologiczną i obostrzenia wprowadzone na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 r., (Dz. U. z 2020 r., poz. 522) podtrzymując decyzje zawarte w poprzednich zarządzeniach, postanawiam, co następuje:

1. Udzielam, aż do odwołania, ogólnej dyspensy od obowiązku uczestnictwa w Mszy Świętej w niedziele i święta nakazane, rozszerzając ją (dla uniknięcia wątpliwości w interpretacji zapisów) na wszystkich wiernych Archidiecezji Częstochowskiej oraz przebywających na jej terytorium. Dyspensa została ogłoszona w odrębnym dokumencie i przekazana do opublikowana do wiadomości wiernych, których należy zachęcić do skorzystania z niej, informując jednocześnie o tym, że winni także skorzystać z bogatej oferty transmisji Mszy Świętych niedzielnych w telewizji, w radio i za pośrednictwem Internetu, śledząc je z właściwą postawą i w stosownym skupieniu;

Sakrament Pokuty i Pojednania

1. Drugie przykazanie kościelne zobowiązuje wiernych do tego, aby przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty. Kodeks Prawa Kanonicznego w kan. 989 zawiera zaś przepis, wedle którego  „Każdy wierny, po osiągnięciu wieku rozeznania, obowiązany jest przynajmniej raz w roku wyznać wiernie wszystkie swoje grzechy ciężkie”. W tradycji i praktyce Kościoła w Polsce istnieje zwyczaj, że dokonuje się to najczęściej w okresie Wielkiego Postu przy okazji rekolekcji, zwykle podczas specjalnego dnia spowiedzi, w powiązaniu z Komunią Świętą wielkanocną (o której w dalszej części). Każdy wierny może jednak sam zdecydować, kiedy wypełni obowiązek wynikający z tego przykazania, ponieważ nie ogranicza się go wyłącznie do okresu Wielkiego Postu. Podtrzymuję jednak zachętę, by stworzyć wiernym możliwość skorzystania z sakramentu pokuty i pojednania jeszcze przed Świętami Wielkanocnymi;
2. Stosownie do norm zawartych w kan. 964 § 1-2 KPK właściwym miejscem sprawowania spowiedzi jest konfesjonał, jednakże z uzasadnionej przyczyny spowiedź może się odbyć także poza konfesjonałem (kan. 964 § 3 KPK). Sytuacja, z którą mamy do czynienia obecnie, bez wątpienia stanowi ową uzasadnioną przyczynę odstępstwa od przywołanego przepisu prawa. W obecnych warunkach można sprawować ten sakrament np. w kościele, w kaplicy, w zakrystii, w sali katechetycznej, w biurze parafialnym lub w innym godnym miejscu, pozwalającym na zachowanie prywatności i zasad bezpieczeństwa. Nie można jednak spowiadać w mieszkaniach duchownych.W tych warunkach penitent może spowiadać się zarówno klęcząc, jak i siedząc z zachowaniem odpowiedniej odległości od spowiednika. Na czas rozgrzeszenia penitent winien uklęknąć. Jeśli to możliwe, spowiedniki penitent powinni być zwróceni w przeciwnych kierunkach, by zminimalizować ryzyko zakażeń. Podczas indywidualnego sprawowania sakramentu pojednania należy zwracać szczególną uwagę na to, aby spowiedź odbywała się w przewietrzonym miejscu poza konfesjonałem,z zachowaniem odpowiedniego dystansu jeśli trzeba – przy użyciu masek ochronnych – zwracając absolutną uwagę na sakrament i niezbędną dyskrecję. Kapłanów sprawujących sakrament spowiedzi obowiązuje komża i stuła, z zastrzeżeniem zaniechania zwyczaju całowania stuły po spowiedzi. Należy zrezygnować ze spowiedzi w zamkniętych konfesjonałach. Jeśli nie ma innej możliwości i trzeba używać konfesjonałów, należy zabezpieczyć kratki folią.Na tablicach ogłoszeń, na drzwiach, na stronach internetowych orazw mediach społecznościowych należy umieścić stosowne informacjez numerem telefonu, aby penitenci mogli umawiać się na konkretną godzinę niezależnie od wyznaczonych dyżurów, by tym samym nie tworzyła się grupa oczekujących na skorzystanie ze spowiedzi. Dyżury powinny być rozłożone na różne pory dnia, aby umożliwić skorzystanie z sakramentu pokuty i pojednania także osobom pracującym w trybie zmianowym. Wierni nie mogą oczekiwać w kolejce;

Komunia Święta i celebracja Eucharystii

1. Stosownie do obowiązujących obecnie przepisów prawa polskiego, w liturgii uczestniczyć może maksymalnie 5 osób, przy czym do liczby tej nie wlicza się celebransa i koncelebransów oraz posługujących (tylko kilku niezbędnych). W przypadku pogrzebu nie wlicza się także obsługi pogrzebowej;
2. W domach zakonnych w liturgii uczestniczyć mogą wyłącznie członkowie domu zakonnego (wspólnoty zakonnej);
3. Jeśli została przewidziana Msza Święta koncelebrowana, należy rozważyć odprawienie ich osobno, aby umożliwić udział w nich rodzinom zamawiającym intencje;
4. Wyjaśniając treść trzeciego przykazania kościelnego: „Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię Świętą”, Konferencja Episkopatu Polski ustaliła, że okres, w którym obowiązuje to przykazanie, obejmuje czas od Środy Popielcowej (w tym roku: 26 lutego) do Niedzieli Trójcy Świętej (w tym roku: 7 czerwca) (205. Zebranie Plenarne KEP z dnia 2.03.1985 r.);
5. Instrukcja Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów o tym, co należy zachowywać, a czego unikać w związku z Najświętszą Eucharystią „Redemptionis Sacramentum” z dnia 25 marca 2004 r., nr 92, stanowi że „każdy wierny zawsze ma prawo według swego uznania przyjąć Komunię Świętą do ust”. W związku z tym nikomu nie można nakazywać przyjęcia Komunii Świętej na rękę, można tylko do tego zachęcać (zgodnie z zarządzeniem Rady Stałej KEP z dnia 12 marca 2020 r.). Należy tak organizować udzielanie Komunii Świętej, aby nie naruszyć wrażliwości osób mających trudność w przyjęciu Komunii Świętej na rękę. Jeśli część wiernych przyjmuje Komunię Świętą na rękę, a część do ust, jest wskazane, aby obu grupom Komunii udzielali różni szafarze lub też by osoby przyjmujące Komunię do ust przyjmowały ją po osobach przyjmujących Komunię na rękę. Wiernych przyjmujących Komunię Świętą na rękę zachęca się, by uprzednio, w miarę możliwości, zdezynfekowali sobie dłonie;
   (…)

13. W związku z koniecznością ograniczenia liczby uczestników liturgii do maksymalnie 5 osób, należy otworzyć tylko jedno z wejść do kościoła, które winno zostać zamknięte, gdyby liczba przybyłych wiernych miała być większa. Należy jednak pamiętać o zabezpieczeniu wyjść ewakuacyjnych  (przynajmniej dwa) zatem inne wyjścia nie powinny być zamknięte na klucz, ale zabezpieczone i oznaczone na zewnątrz, np. poprzez taśmę lub stosowną informację zamieszczoną na drzwiach i kierującą do czynnego wejścia;

14. Zawieszone zostają pierwszopiątkowe i przedświąteczne wizyty u chorych. Należy zachęcić chorych do Komunii duchowej, jak również do ofiarowania swego cierpienia w intencji ustania pandemii koronawirusa oraz w intencji osób zakażonych wirusem i niosących im pomoc. Pamiętać jednak trzeba, że chorzy, nawet w tym czasie, nie mogą być pozbawieni opieki duchowej i posługi sakramentalnej. Dlatego, gdy chory wyraża pragnienie przyjęcia kapłana, ten nie może odmówić, chyba że stan zdrowia duszpasterza miałby zaszkodzić choremu;

15. W przypadku udzielania Komunii Świętej i sakramentu Namaszczenia Chorych nie wolno posługiwać się rękawicami ochronnymi. Należy natomiast pamiętać o dokładnym umyciu i zdezynfekowaniu rąk. W uzasadnionym przypadku wystarczy jedno namaszczenie na czole lub innej części ciała i wypowiedzenie całej formuły (por. kan. 1000 §1 KPK).

16. Względem chorych objętych kwarantanną należy przestrzegać postanowień kompetentnych władz. To do nich należy określenie formy kontaktu z chorym. Zawsze pozostaje do dyspozycji telefon, przez który można porozmawiać, zachęcić do Komunii duchowej, czy też wzbudzenia aktu żalu doskonałego (por. kan. 916 KPK). Kapelani w szpitalach winni stosować się rygorystycznie do zarządzeń władz szpitalnych;

17. Należy stworzyć możliwość, aby wierni, którzy łączą się duchowo ze wspólnotą Kościoła poprzez transmisję Mszy Świętej za pośrednictwem telewizji, radia lub Internetu, mogli w wyznaczonych godzinach przyjąć Komunię Świętą w kościele, przystępując indywidualnie, w taki sposób, aby zachować normy bezpieczeństwa i ograniczenia liczby uczestników zgromadzenia;

18. W Wielki Piątek Komunii Świętej udzielić można poza liturgią tylko chorym, a w Wielką Sobotę tylko jako Wiatyk;

19. Proszę Księży Proboszczów o zatroszczenie się o znajdujące się na terenie parafii domy zakonne (…)

20. Kościoły i kaplice, na ile to tylko możliwe, mają być otwarte, aby wierni (z zachowaniem ograniczenia jednorazowego zgromadzenia do mksymalnie 5 osób) mieli sposobność do nawiedzenia ich na osobistą modlitwę. Należy także w ciągu dnia zapewnić wystawienie Najświętszego Sakramentu dla adoracji przez wiernych szukających duchowego umocnienia i pociechy. Trzeba pamiętać o konieczności częstego dezynfekowania klamek, drzwi i poręczy oraz ławek. Dla ułatwienia można wyznaczyć określone ławki (np. pierwsze lub ostatnie rzędy), z których mogą korzystać wierni w czasie nawiedzenia lub adoracji.

Posługa duszpasterska

21. Na stronie internetowej Archidiecezji Częstochowskiej dostępna jest, aktualizowana na bieżąco, lista mediów oraz poszczególnych kościołów, kaplic i domów zakonnych, transmitujących Msze Święte i nabożeństwa. Kolejne miejsca i parafie można zgłosić do administrujących stroną (na adres: strona@archiczest.pl). Organizując transmisje należy dochować wszelkich zasad ochrony wizerunku uczestników, wskazanych przez Kościelnego Inspektora Ochrony Danych;

22. Na tablicach ogłoszeń, na stronach internetowych oraz w mediach społecznościowych należy umieścić numery telefonów, pod którymi księża są dostępni dla wiernych zarówno w celu załatwienia spraw kancelaryjnych, jak też duszpasterskich i materialnych. Zawieszenie zajęć szkolnych oraz znacznej części działań duszpasterskich powoduje, że ten czas należy przeznaczyć hojniej dla tych, do których zostaliśmy posłani, aby na życzenie służyć im rozmową, spowiedzią i taką pomocą, jakiej potrzebują. Jest to także czas, który duchowni winni poświęcić na więcej modlitwy, adoracji, lektury Pisma Świętego;

23. Dziękuję tym kapłanom, osobom konsekrowanym i świeckim oraz wspólnotom i instytucjom – zwłaszcza naszej CARITAS – które zorganizowały różne formy pomocy dla starszych, samotnych i chorych, zaopatrując ich w żywność, leki i pomagając w załatwianiu koniecznych spraw. Zachęcam pozostałych, by zatroszczyli się o swoich parafian, angażując świeckich, grupy i wspólnoty (wyłącznie osoby pełnoletnie). Wtedy bowiem dopiero okazujemy się prawdziwie dobrymi pasterzami, gdy realizujemy troskę o powierzonych sobie wiernych w najtrudniejszych sytuacjach;

26. Uroczystości Pierwszych Komunii Świętych oraz liturgie z udzielaniem sakramentu Bierzmowania młodzieży będą mogły być sprawowane dopiero po przywróceniu normalnego funkcjonowania szkół i parafii. Do do chwili zniesienia przez władze państwowe ograniczeń nie można udzielić żadnej wiążącej odpowiedzi. Z racji na zawieszenie katechezy parafialnej przygotowującej do Pierwszej Komunii Świętej i Bierzmowania, rodzice przejmują obowiązek kontynuacji przygotowania swoich dzieci poprzez wspólną modlitwę w rodzinie, wyjaśnianie prawd wiary i katechezę domową, uzupełniającą katechizację szkolną realizowaną w sposób zdalny. Można ich wesprzeć poprzez udostępnianie stosownych materiałów, np. drogą elektroniczną;

27. Celebracja sakramentu Chrztu Świętego powinna odbywać się poza Mszą Świętą. Jeżeli danego dnia miałoby być więcej chrztów, nie należy organizować chrztów zbiorowych, ale udzielać chrztu pojedynczo w odpowiednich odstępach czasowych. Uczestniczą w nim wyłącznie: chrzczony, rodzice (opiekunowie) chrzczonego i rodzice chrzestni. W liturgii chrzcielnej wodę należy każdorazowo zmienić i poświęcić nową. Nie można używać wody wcześniej poświęconej;

28. Celebracja sakramentu Małżeństwa powinna odbywać się tylko z udziałem nupturientów, świadków i ewentualnie jednej dodatkowej osoby;

29. W przypadku pogrzebów, obowiązują wcześniej wydane zarządzenia co do jego przebiegu (wyłącznie trzecia stacja, msza święta bez trumny lub urny w dniu pogrzebu lub w innym dniu), z uwzględnieniem obecnego ograniczenia liczby uczestników do 5 osób. Rodzina osoby zmarłej musi zdecydować, kto będzie obecny podczas uroczystości pogrzebowych. Świadom jestem, że będą to decyzje trudne, dramatyczne, ale aktualna sytuacja i obowiązujące prawo nie pozwala nam na żadne odstępstwa;

30. Księżom Emerytom, także mieszkającym poza Domem Księży im. Jana Pawła II w Częstochowie, zaleca się pozostawanie w domach i zaniechanie wszelkiej zbędnej aktywności poza posługą duszpasterską w miejscach swego pobytu;

WIELKI TYDZIEŃ I TRIDUUM PASCHALNE

Niedziela Palmowa czyli Męki Pańskiej

31. Liturgię Mszy Świętych tego dnia sprawuje się bez procesji. Należy także odwołać ewentualne konkursy palm, jeśli takie byłyby zaplanowane. Mszę Świętą rozpoczyna się według drugiej formy (numery 12-15), czyli bez uroczystej procesji wejścia. Wejście odbywa się w uproszczonej formie, a wierni pozostają na swoich miejscach w nawie kościoła. Dokonuje się błogosławieństwa palm (pomijając pokropienie wodą święconą, dlatego sugeruje się użycie pierwszej formuły modlitwy błogosławieństwa) i odczytuje się ewangelię o wjeździe Chrystusa do Jerozolimy (numery 5-7). Należy pobłogosławić przynajmniej palmy przeznaczone, zgodnie z tradycją, do spalenia na popiół używany do posypania głów w Środę Popielcową następnego roku;

Triduum Paschalne

32. Także w celebracjach liturgii Triduum Sacrum należy przestrzegać zasad co do liczebności zgromadzenia;

Wielki Czwartek

33. Msza Święta Krzyżma będzie sprawowana w Wielki Czwartek, ale w ograniczonym prawem gronie. Oleje Święte będą dystrybuowane za pośrednictwem Księży Dziekanów Regionów. Proszę Księży Proboszczów i Administratorów Parafii, aby nie usuwać Olejów Świętych z ubiegłego roku, dopóki nie otrzymają nowych.

Po ustabilizowaniu się sytuacji epidemiologicznej zostanie wyznaczony dzień, w którym będziemy we wspólnocie Prezbiterium Kościoła Częstochowskiego celebrować Eucharystię, jako znak naszej jedności, a także odnowimy wówczas swoje przyrzeczenia kapłańskie;  

34. Tam, gdzie prawdziwa potrzeba i uzasadnione z racje duszpasterskie za tym przemawiają, w kościołach i kaplicach, w godzinach wieczornych, a w razie przewidzianej konieczności – nawet w godzinach rannych, można odprawić drugą Mszę Świętą Wieczerzy Pańskiej (Pasch. Soll., 47);

35. Podczas Mszy Świętej Wieczerzy Pańskiej opuszcza się obrzęd umywania nóg (Mandatum);

36. Nie urządza się ołtarza przechowania (zwanego w tradycji polskiej „Ciemnicą”) i na zakończenie Mszy Świętej nie przenosi się do niego Najświętszego Sakramentu, który pozostaje w tabernakulum w prezbiterium kościoła lub kaplicy.

37. W seminarium duchownym, w klasztorach i domach zakonnych, w których celebruje się Triduum Sacrum można urządzić Ciemnicę i dokonać przeniesienia do niej Najświętszego Sakramentu, ale bez procesji.

Wielki Piątek

38. Do intencji modlitwy wiernych w czasie Liturgii Męki Pańskiej należy dołączyć specjalne wezwanie którego treść, wraz zapisem nutowym, znajduje się w aneksie;

39. Podczas adoracji Krzyża oddaje się mu cześć wyłącznie przez przyklęknięcie lub głęboki ukłon, a nie przez ucałowanie, jak to jest w zwyczaju (także celebrans), o czym należy pouczyć uczestników liturgii przed rozpoczęciem adoracji;

40. Nie urządza się ołtarza adoracji (zwanego w tradycji polskiej „Grobem Pańskim”). Najświętszy Sakrament pozostaje w tabernakulum w prezbiterium kościoła lub kaplicy.

41. W seminarium duchownym, w klasztorach i domach zakonnych, w których celebruje się Triduum Sacrum można urządzić Grób Pański i dokonać przeniesienia do niego Najświętszego Sakramentu, ale bez procesji.

Wielka Sobota

42. Nie organizuje się tradycyjnego święcenia pokarmów. Dotyczy to zarówno poświęcenia w kościołach lub kaplicach, jak też na zewnątrz, w plenerze i w domach prywatnych. Nie wolno organizować poświęceń w małych grupach, rotacyjnych, czy poświęcenia koszyczków wystawionych przy bramach podwórek lub na klatkach schodowych. Zamiast tego ma mieć miejsce obrzęd błogosławieństwa posiłku w domu, przed śniadaniem wielkanocnym, zgodnie z Księgą „Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich” (t. 2, Katowice 2001, nry 1347-1350). Tekst tego obrzędu znajduje się w załączniku. Będzie także udostępniony do pobrania ze strony internetowej Archidiecezji Częstochowskiej, aby można go było też umieścić na stronach parafialnych i w mediach społecznościowych, a także do wydrukowania i kolportowania wśród wiernych.

43. Wszystkich zobowiązuję do absolutnego zastosowania się do tego zarządzenia i nie tworzenia wyjątków lub praktyki niezgodnej z tym, co zostało postanowione. Zatroszczmy się raczej o to, by wierni mieli w tym czasie dostęp do sakramentu Pokuty i Pojednania, ilekroć o to poproszą. Ufam, że przeżycie wielkanocnego posiłku w rodzinie, ze wspólną modlitwą i błogosławieństwem, będzie dla rodzin wielkim duchowym pożytkiem;

 Wigilia Paschalna i Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego

44. Nie odbywa się procesja rezurekcyjna ani na zakończenie Liturgii Wigilii Paschalnej, ani na rozpoczęcie Mszy Świętej w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego. Dotyczy to także miejsc, gdzie celebruje się obrzędy Triduum Paschalnego (numery 37 i 41). Celebrans może natomiast na zakończenie liturgii Wigilii Paschalnej lub pierwszej Mszy Świętej w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego udzielić błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem w drzwiach kościoła;

45. Na początku Wigilii i przy obrzędzie światła pomija się rozpalanie ogniska, zapala się świecę paschalną wewnątrz świątyni, w prezbiterium i pomijając procesję przechodzi się bezpośrednio do Orędzia Wielkanocnego (Exsúltet). Potem następuje Liturgia Słowa. W czasie Liturgii Chrzcielnej należy tylko odnowić przyrzeczenia chrzcielne, bez poświęcenia wody chrzcielnej lub wody do pokropienia (por. Missale Romanum, s. 371, n. 55). Potem następuje Liturgia Eucharystyczna;

46. W czasie liturgii Wigilii Paschalnej i w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego nie stosuje się pokropień wodą święconą;

47. Chrzty katechumenów mogą być sprawowane z zachowaniem środków ostrożności co do kontaktu bezpośredniego i liczebności wiernych. Natomiast, zgodnie z tradycją Kościoła mogą one mieć miejsce także w uroczystość Zesłania Ducha Świętego;

48. W Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego kwadrynacja jest możliwa wyłącznie za uprzednią, przynajmniej ustną, zgodą Wikariuszy Generalnych.

Powyższe decyzje podejmuję będąc świadomym ich niedogodności, ale liczę na zrozumienie, że motywowane są wyłącznie odpowiedzialnością za naszych wiernych, ale także za duchowieństwo. Tegoroczne Święta Wielkanocne zapewne będą inne, niż zwykle, ale także dla duszpasterzy smutne i naznaczone pustką w świątyniach, szczególnie podczas przebogatej liturgii Triduum Sacrum. Tym bardziej niech Święta Paschalne dają nam nadzieję, że wkrótce z radością powitamy naszych wiernych w progach parafialnych świątyń i cieszyć się będziemy, że puste teraz ławki zapełnią się niedługo naszymi parafianami.

Wszystkich Księży zobowiązuję do respektowania tego oraz dotychczas wydanych zarządzeń z pełnym posłuszeństwem i konsekwencją.

Z uwagi na dynamikę wydarzeń i możliwość zaostrzenia lub złagodzenia niektórych przepisów prawa polskiego, mogą ulec zmianie także niektóre zapisy tego i poprzednich zarządzeń. Proszę zatem o śledzenie informacji zamieszczanych na stronie internetowej Archidiecezji Częstochowskiej oraz wiadomości przesyłanych pocztą elektroniczną.

Niniejsze zarządzenie wchodzi w życie z dniem jego podpisania i obowiązuje do odwołania. Treść zarządzenia należy niezwłocznie opublikować na stronie internetowej Archidiecezji Częstochowskiej.

(-) ✠ Wacław DEPO
ARCYBISKUP METROPOLITA
CZĘSTOCHOWSKI

(-) Ks. Marian SZCZERBA
KANCLERZ